Dagboek bij de Joodse najaarsfeesten
| september | oktober | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | ||||||||||||||||
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | ||||||||||||||||
| elloel | tisjri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Klik op de data hierboven voor de pagina over die dag.
Vandaag, 30 september = 10 tisjri
Jom Kipoer
Vandaag is het de meest heilige dag van het jaar. Er wordt streng gevast. Velen brengen het grootste gedeelte van de dag door in de synagoge.
- Dé dag
- In de synagoge
- Twee vragen om over na te denken
- Extra: Het moment waarop de gemeente knielt
Dé dag
Met wat er moest gebeuren op Grote Verzoendag zijn Joden doorgaans wel vertrouwd. In de synagoge wordt Leviticus 16 twee keer per jaar gelezen: tijdens de gewone Toralezingen, in april of mei, en op Grote Verzoendag.
In de Talmoed is er een afdeling over Grote Verzoendag. Die heet Joma, ‘dé dag’. Rabbijnen hebben – vermoedelijk al kort na de verwoesting van de tempel – nauwkeurig vastgelegd hoe het er op Grote Verzoendag in de tempel aan toeging (zelfs compleet met de spanningen die hieromtrent bestonden tussen Farizeeën en Sadduceeën). Toen de tempel verwoest was, moest en moet des te meer in de herinnering blijven leven hoe daar de voorschriften van Leviticus 16 in praktijk werden gebracht.
In de synagoge
De gang van zaken op Grote Verzoendag wordt dichtbij gebracht in de synagoge, in een onderdeel van de dienst dat Seder Ha’avoda heet, ‘orde van de dienst’ (nl. de in de Bijbel voor de Grote Verzoendag voorgeschreven dienst). Daarin wordt het hele gebeuren verteld – al vanaf het apart nemen van de hogepriester, dat een week tevoren gebeurde. Afwisselend spreken de voorzanger en de gemeente. Men beleeft het op die manier helemaal mee. Bijzondere momenten zijn het als de hele gemeente meetelt als verhaald wordt hoe de hogepriester bloed sprenkelde, en als iedereen knielt, met het gezicht op de grond, als verteld wordt dat de hogepriester de heilige Naam uitsprak.*) Op die manier knielen, dat gebeurt in de synagoge alleen op Rosj Hasjana en Jom Kipoer. Het zijn indrukwekkende momenten. De Seder Ha’avoda eindigt met een opgetogen lied over hoe stralend de hogepriester naar buiten kwam.
Er gebeurt nog veel meer. Er is, zoals we al zagen, een speciaal gebedenboek voor Grote Verzoendag. Het bevat vele honderden bladzijden met gebeden. Sommige komen meerdere keren terug. Daaronder ook gebeden waarover ik al eerder vertelde: Avinoe Malkenoe, de dertien middot en de A-B-C-schuldbelijdenissen. Een deel wordt in stilte gebeden, maar het meeste wordt gezegd of gezongen door de voorzanger en de gemeente. Denk niet gering van de taak van een voorzanger. Die zingt uren achter elkaar – en ook hij eet en drinkt niet.
Het laatste onderdeel van Jom Kipoer is de Neïla, ‘sluiting’. Na een lange en zware dag komt nu een climax. Nog eens worden gebeden herhaald, onder andere meerdere keren achter elkaar de dertien middot, en Avinoe Malkenoe. Dan wordt drie keer het Sjema Isra’el gezegd, en zeven keer ‘De HERE, Híj is God!’ (als in 1 Kon. 18:39). En dan wordt nog eenmaal de sjofar geblazen, met als laatste toon de
tekia gedola. Volgens rabbi Soloveitchik een laatste, woordeloze schreeuw aan het einde van een dag waarin we de hele woordenschat rond zonde en genade uitputtend hebben gehad...
Lezingen:
’s morgens: Leviticus 16 en Jesaja 57:14-58:14
’s middags: Leviticus 18 en Jona
Om over na te denken
- Welke aspecten van de manier waarop Joden de Grote Verzoendag houden spreken je aan? Welke staan ver van je af?
- Een aantal keren wordt Numeri 14:20 aangehaald: ‘De HERE zei: Ik heb vergeven op uw woord.’ De woorden staan op de kaft van de eerdergenoemde Koren Yom Kippur Mahzor. Ze worden uitgelegd als: de HERE vergeeft – als wij maar spreken. Wat voor woord en wat voor spreken zou dat dan moeten zijn?
*) Het moment van knielen, tijdens Seder Ha’avoda
En de priesters en het volk, die in de voorhof stonden –
op het moment dat zij de luisterrijke en geduchte naam hoorden,
nadrukkelijk uitgesproken door de hogepriester in heiligheid en reinheid,
knielden zij en wierpen zich neer en vielen voorover op hun aangezicht,
en zeiden:
‘Geprezen zij de naam van zijn heerlijk koninkrijk tot in eeuwigheid!’
en de hogepriester probeerde het uitspreken van de naam te voltooien
tegelijk met hen die de lofzegging uitspraken
en hij zei dan:
‘Wees gereinigd.’
[Bij het woord ‘knielden’ knielt heel de gemeente, tot na de lofzegging.]
| september | oktober | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | ||||||||||||||||
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | ||||||||||||||||
| elloel | tisjri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Klik op de data hierboven voor de pagina over die dag.