bron: De Waarheidsvriend, oktober 2011

Diaconale aanwezigheid heeft dubbele focus

Hoofd en hart voor Israël

Het was een veelzeggend moment in de geschiedenis van de staat Israël. Zaterdagavond 3 september 2011 vond de grootste demonstratie plaats sinds de oprichting in 1948. Inzet was dit keer niet de nationale veiligheid of de Palestijnse kwestie. Alle aandacht werd opgeëist voor de sociale ontwikkelingen in het land.

Wat een deel van de bevolking al wist, werd die zaterdagavond openlijk betoogd: de armoede, de sociale ongelijkheid in Israël neemt toe. Diverse nationale onderzoeken tonen het ook aan. Op dit moment beschikken ruim 1,7 miljoen mensen in Israël (circa 20 procent van de bevolking) over minimale of onvoldoende middelen om in hun dagelijks levensonderhoud te voorzien. Nog concreter: één op de drie gezinnen leeft onder de nationale armoedegrens, terwijl de kosten van huisvesting, voedsel en elektriciteit sterk toenemen.

Ontmoetingen met hulpverleners in Israël illustreren deze cijfers met concrete verhalen. Kinderen die met een lege maag aan hun schooldag beginnen. Ouders die gedwongen worden lange werkdagen te maken om de huur van hun woning te kunnen betalen. Ouderen die niet meer in staat zijn om hun maandelijkse rekeningen te betalen. We kunnen bedenken wat de gevolgen van zo’n kwetsbare situatie zijn.

Top van de armoede

Sinds 2010 ben ik werkzaam als diaconaal consulent voor het Centrum voor Israëlstudies. Eén van de eerste vragen die meestal gesteld wordt, is: ‘Diaconaal werk in Israël, is dat nodig dan?’ Israël staat niet in de rij van ontwikkelingslanden. Op een bepaalde manier staat Israël zelf(s) aan de top wat ontwikkelingen betreft, zeker op het terrein van wetenschap en techniek. Tegelijk geldt ook dat Israël vergeleken met ontwikkelde landen aan de top van de armoede staat. Nationale en internationale spanningen hebben een aanslag gedaan op de sociale zekerheden van het land.

Naast het algemene effect op de gehele samenleving, treft de armoede vooral de Arabische bevolking, de nieuwe immigranten en de ultraorthodoxe Joden. De huidige ontwikkelingen bevestigen meer dan ooit de noodzaak van diaconale betrokkenheid op Israël.

Dialoog en diaconaat

Als Centrum voor Israëlstudies geloven we ook in de betekenis van diaconale presentie in Israël. Met een dienende gerichtheid op Israël kunnen we op een heel concrete manier invulling geven aan de Joods-christelijke ontmoeting. Immers, onze betrokkenheid op Israël is niet alleen een zaak van het hoofd, maar ook van hart en handen. Het luisteren, dienen en getuigen krijgen in de diaconale presentie een natuurlijke eenheid. Of zoals iemand na afloop van een presentatie zei: ‘Onze verbondenheid met Israël krijgt hiermee een concreet gezicht. Ik was vooral op een theologische manier gericht op Israël, maar vergat misschien wel eens dat het gaat om mensen die hier en nu leven.’

Steeds meer worden we bevestigd in de gedachte dat dialoog en diaconaat in Israël hand in hand gaan. Waar je oprecht (zonder bijbedoelingen) geeft om de ander, ontstaat er ruimte voor een ontmoeting op hartsniveau. De contacten die we via het diaconale werk hebben opgebouwd, dragen bij aan de groei van het onderlinge vertrouwen.

Teken van hoop

De focus van onze diaconale presentie ligt momenteel op hulp aan Yad Elie, een organisatie van religieuze Joden die maaltijden verstrekt aan kwetsbare kinderen op diverse scholen in Jeruzalem. Het bijzondere van Yad Elie is dat ze als Joodse organisatie present is op zowel Joodse als Arabische scholen. Naast de concrete voedselhulp wordt ook geïnvesteerd in de onderlinge ontmoeting van leerkrachten en ouders. Ongeacht wie de ander is, zoekt Yad Elie in de situatie van Israël naar een maatschappij die zich laat leiden door principes van sociale en economische rechtvaardigheid. Voedsel als een equalizer in een samenleving waarin de verschillen en spanningen groot zijn; dat is een teken van hoop voor Israël. Als kerkelijke partners in Nederland willen we Yad Elie graag helpen om recht en gerechtigheid te doen in Israël.

Unieke band

In het dienen van de ander ben je niet alleen degene die geeft, maar ook degene die ontvangt en leert. De wederkerigheid die eigen is aan het diaconaat, krijgt in de relatie met Israël een geheel eigen dimensie. Israël is tenslotte onze oudste broer en neemt in de relaties die we met andere volken hebben een bijzondere positie in. Onze unieke band met Israël geeft ook een eigen invulling en betekenis aan het diaconaat. Ik geef in het kort graag drie lessen door die we in de afgelopen periode hebben ontdekt.

Les 1: Naast Israël staan

In onze diaconale presentatie zijn we ons bewust van het feit dat Israël als eerste is geroepen om een zegen voor de wereld te zijn. Als kerk mogen we die roeping van Israël niet annexeren of overnemen. We delen wel in deze opdracht en staan daarin naast Israël. We willen het Joodse volk helpen om recht en gerechtigheid te doen.

Les 2: Van Israël leren

Van Israël kunnen we leren wat het betekent om diaconaal present te zijn. Diaconaat is gefundeerd op twee pijlers uit het Oude Testament, namelijk barmhartigheid (chèsèd) en gerechtigheid (tsedaka)). Het is God die deze woorden als eerste aan Israël heeft toevertrouwd. Als wij als christenen daarover nadenken, komen we Israël dus als eerste op onze weg tegen.

Les 3: Met Israël zorgen

We geloven dat we niet alleen delen in de roeping van Israël, maar kennen ook eenzelfde verlangen om zorg te dragen voor en recht te doen aan het geschapene. De notie dat de mens beelddrager van God is (Gen.1), verbindt ons in de zorg voor anderen. Contacten die we hebben opgebouwd in Israël, onderstrepen deze gemeenschappelijkheid.

Dubbele focus

Er is nog een les die we iedere keer voor ogen moeten houden, namelijk dat onze theologische visie op Israël het zicht op de ander niet mag vertroebelen. In onze diaconale presentie willen en kunnen we niet voorbijgaan aan het feit dat in Israël ook andere volkeren wonen. Zonder de complexiteit en de spanning die dit met zich meebrengt te bagatelliseren, geloven we dat ook zij recht op een menswaardig leven hebben en geholpen dienen te worden in hun noden. Het zijn zeker ook de Arabische en Palestijnse christenen die ons aan deze opdracht herinneren. Als we over diaconale presentie in Israël spreken, hanteren we dus een dubbele focus: we zijn verbonden met Israël, maar van daaruit ook met andere volken. Het is bemoedigend om te zien dat er ook in en vanuit Israël initiatieven zijn die dit evenwicht in zich dragen. Want waar mensen over grenzen en muren heen elkaar in het oog krijgen, is een begin van verzoening geboren.

Diane Palm
Diane Palm is diaconaal consulent
voor het Centrum voor Israëlstudies

---

Advies

Het Centrum voor Israëlstudies en GZB denkt graag met gemeenten mee hoe er praktisch vorm gegeven kan worden aan de diaconale verbondenheid met Israël.  Het is beschikbaar voor een presentatie of advies. Voor meer informatie of contact: www.centrumvoorisraelstudies.nl of www.gzb.nl.

Werkbezoek

Begin deze maand was een delegatie van het Centrum voor Israëlstudies (met als deelnemers GZB, CHE en deputaten Kerk & Israël van de Christelijke Gereformeerde Kerken) op werkbezoek in Israël. Ds. Jan Ouwehand (directeur GZB), mr. Arie van der Poel (landencoördinator GZB) en drs. Diane Palm (diaconaal consulent voor het CIS) maakten deel uit van deze delegatie. Belangrijk doel van deze reis was het (her)ijken van de visie op het werk in Israël en het verkennen van de huidige ontwikkelingen in synagoge en samenleving. Twee vraagstukken die op de agenda stonden:

1. Wat zijn de mogelijkheden voor de dialoog tussen Joden en christenen?
2. Wat is de betekenis van diaconale betrokkenheid op Israël vanuit de Nederlandse kerken?