 |
Sticker op een auto, met de tekst: |
Hitnatkoet - הִתְנָתְקוּת
Dit vreemde woord roept waarschijnlijk niet veel associaties op bij Nederlandse lezers. Ik heb er ook aan moeten wennen, maar dan wel in sneltreinvaart, omdat het een van de meestgebruikte en meestgehoorde woorden in het Israël van 2004 is geworden.
Waar het om gaat? Om het plan dat een jaar geleden voor het eerst werd gelanceerd door premier Sjaron om de Joodse aanwezigheid in de Gazastrook en enkele kleine nederzettingen in de Westbank te beëindigen. ‘Losmaking, eenzijdige terugtrekking’, disengagement in het Engels.
De motieven achter het plan worden keer op keer genoemd en bestreden en de zaak houdt de gemoederen bezig. Alles wijst erop dat Sjaron koste wat koste zijn wil door zal zetten; de voorbereidingen zijn in volle gang, ondanks de vertragingstaktieken die door tegenstanders, waaronder leden van Sjarons eigen partij, uit de kast worden gehaald. De aanvaarding van de hoofdlijnen van het plan in de Knesset, Israëls parlement, van enige weken geleden spreekt voor zich. Minister Silvan Sjalom probeerde dit wat te bagatalliseren door te zeggen dat de uitvoering van het plan (waar hijzelf niets voor voelt) lang niet zeker is. Daar heeft hij gelijk in. Bijna elke dag verandert de situatie in de politieke arena van Israël. Sjaron moet zijn kabinet overeind zien te houden en gebruikt het terugtrekkingsplan als een van zijn kaarten in de ruilhandel om macht en geld. Maar aan de andere kant blijft staan dat er sinds de stemming in de Knesset een wissel is omgezet. In een krantencommentaar reageerde een deskundige dan ook schamper op de opmerkingen van Sjalom: hij realiseert zich blijkbaar niet dat de stemmingsuitslag uniek is in Israëls parlementaire geschiedenis. Nooit eerder werd immers ingestemd met de terugtrekking uit delen van het land.
Het woord dat in dit verband gebruikt wordt, hitnatkoet, is zelf al een wat omstreden term. De stam of wortel ervan die bestaat uit de letters n-t-k, kan snijden of afbreken betekenen. Het voorvoegsel hit- duidt in het algemeen op werkwoorden die iets tweezijdigs in zich hebben. En dat is nu juist niet het geval met Sjarons hitnatkoet! Taalpuristen spraken daarom van hi-natkoet, dat ook 'loskoppeling' betekent maar niet de zweem van samenwerking heeft. Inmiddels weet niemand meer het verschil en worden de termen door elkaar gebruikt. Dat illustreert ook goed hoe het er feitelijk voorstaat in Israël. Aan de ene kant is er de sterke wens om de Palestijnen en al de problemen die met hun aanwezigheid samenhangen weg te kijken en te denken en desnoods gewoon zelf weg te gaan. Aan de andere kant is Israël gebaat bij stabiliteit in eigen land en in de Palestijnse gebieden en dat vereist gewoonweg afstemming en samenwerking. Zo eenzijdig als sommigen willen zal het niet gaan en zo tweezijdig als anderen hopen zal het ook wel niet gebeuren.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik niet zo goed raad weet met het plan. Alleen al om humanitaire redenen kan ik er niet om juichen. De rampzalige situatie van nu kan niet anders dan verergeren. En ik kan niet geloven dat dit plan Israël op termijn rust en veiligheid zal brengen. Wat ik wel opmerkelijk vind is de geweldige vaart waarmee het plan van gedachte tot gegeven is geworden. In een jaar tijd heeft deze premier zijn politieke bestaan eraan verbonden. En dan te bedenken dat opgave van een deel van het land tot voor kort onbespreekbaar was. Dat is misschien wel de grootste winst van afgelopen jaar: de vraag hoe Israël haar toekomst ingaat is onderwerp van gesprek geworden. De geschiedenis neemt opeens een onvoorziene wending, in de vastgelopen situatie ontstaat een opening.
De verandering is af te lezen aan een frappant verschijnsel in de Israëlische samenleving. Al jarenlang plakken mensen stickers op hun auto’s met kernachtige politieke uitspraken. Elke stroming heeft zo zijn eigen slogans en regelmatig reageren die op elkaar. Na de moord op Rabin was het bij voorbeeld sjalom chaver (tot ziens vriend) dat beantwoord werd met ‘bedankt voor je erfenis, vriend’. Af en toe wordt de grens van het toelaatbare duidelijk overschreden, in elk geval voor mijn gevoel. Een popliedje bekritiseert de absurditeit van de stickeroorlog op eigen wijze, gewoon door een reeks teksten achter elkaar te zingen.
De stickers van de rechterflank hadden tot voor kort opdrukken als ‘het land mét de Golan’ en ‘Israël, wij houden van je’, maar ten tijde van de politieke strijd rond Sjarons plan werd dat al tot ‘wij maken ons los van de ontworteling, wij verenigen ons met de wortels’ en ‘verdrijving van de kolonisten is een overwinning voor terreur’. De laatste tijd slaan de stickers een heel andere toon aan. Haast verontschuldigend klinkt het als Gush Katief en Samaria, de nederzettingen in de Gazastrook en op de Westbank, van zichzelf zeggen ‘wij hebben liefde en die zal overwinnen’.
Liefde, ahava, het woord valt zomaar ineens, temidden van politieke onzekerheid, voorzichtige stappen van toenadering. Laten we hopen en bidden dat de liefde zal overwinnen, maar dan wel een liefde die weet van de ander. Want per slot van rekening zijn wij allen zonen van Noach en schepselen gemaakt in Gods beeld. Dan kunnen we niet alleen maar muren bouwen, maar moeten we ook zorgen dat er ergens een deur is die het mogelijk maakt bij elkaar te komen. Als de ontmoeting van mens tot mens om een of andere reden nu niet mogelijk is, dan toch wel zo snel mogelijk.