Mànkal - מָנְגַּל

Iedere keer ben ik er weer verbaasd over. Zo ook weer afgelopen sjabbat.

We wilden graag de stad uit om ergens een tijdje in een park te zijn en besloten naar Ein Chemed te gaan, vlakbij Abu Gosj. We wisten dat daar een aantal waterbronnen en een klein beekje te vinden waren en zelfs een gebouw van kruisvaders te zien was. Zoals later bleek wisten we echter helemaal niet wat ons te wachten stond.

De eerste die ons aansprak bij aankomst was een parkeerwacht. Hij wees ons vriendelijk de weg naar de kassa. Daar kregen we niet alleen een toegangsbewijs maar ook een set folders in de hand geduwd met informatie over allerlei activiteiten in het park. Het was duidelijk dat men veel publiek verwachtte.

Het was nog vroeg, ongeveer half tien en het park oogde vrijwel leeg. Naast de speelplek voor kinderen vonden we een picknicktafel in de schaduw. Net op het moment dat we wilden gaan zitten riep iemand ons van verre toe dat de tafel al bezet was. Met stijgende verbazing ontdekten we dat een familie een deel van het park in beslag had genomen, dat misschien wel honderd vierkante meter besloeg en bezig was een of ander feest voor te bereiden. We dropen af en dronken wat verderop onze koffie en limonade.

Voor onze ogen zagen we nu een intrigerend schouwspel op gang komen. Een stroom auto’s vulde de parkeerplaatsen binnen en buiten het park. Daarna was men massaal in de weer met het uitladen van alle meegebrachte spullen: kleden, stoelen, dozen met eten en drinken, nog meer eten en nog meer drinken. En tot slot was het moment daar dat het heilige ritueel kon beginnen: het ontsteken van de mankal, de barbecue.

Het is nauwelijks uit te leggen, hoe belangrijk het voor veel (seculiere) Israël’s is, dat barbecueën. De jaarlijkse slotbarbecue van kerkeraden is er niets bij. Terwijl religieuse Joden hun tijd doorbrengen in de synagoge of thuis is dit dé vrijetijdsbesteding van de seculieren tijdens het gehele zonrijke deel van het jaar. Op bepaalde dagen, zoals onafhankelijkheidsdag, is het zelfs een nationale bezigheid en zijn parken, stranden etc. geheel gevuld met families rond de mankal. Zelfs op stoepen in de stad vindt het ritueel plaats en de meeste natuurgebieden dragen een steentje bij in de vorm van picknicktafels, ijzeren verhogen waarop de mankal geplaatst kan worden en waterbakken voor het schoonmaken achteraf.

Iemand vertelde me ooit dat het woord mankal helemaal geen betekenis heeft en eigenlijk de naam van een bedrijf is. Zoals het woord pamper synoniem is geworden van luier. De taal ontwikkelt zich niet altijd langs de officiële kanalen. Van het woord mankal is, heel logisch, het werkwoord lemankeel afgeleid. Op even spontane wijze is niet lang geleden het werkwoord lebarbeek ontstaan. In reclames verschijnen grote electrische barbecue-apparaten en worden we opgeroepen het provisorische mankelen in te wisselen voor professioneel barbeken!

De mankal zegt veel over het karakter van de gemiddelde seculiere Israëli. Het lijkt me niet moeilijk een fraaie psychologie van het mankelen te schrijven, voor wie dat zou willen.

Een antropoloog legde me ooit uit wat het verschil is tussen een Nederlander en een Chinees. Als een Nederlands gezin, vertelde hij, vroeg in de morgen naar het zwembad gaat en ziet dat het gazon er omheen geheel leeg is, dan kiest dat gezin een mooi, rustig plekje ergens in een hoek. Het Chinese gezin dat na hen komt kiest daarentegen van dat grote gazon precies de plaats naast de Nederlanders uit. Ik kan me de verklaring niet meer herinneren. Misschien omdat dat gezelliger is of omdat ze de Nederlanders niet willen kwetsen door ver van hen vandaan te gaan zitten. Maar het is duidelijk dat het resultaat grote frustratie bij de Nederlanders oplevert.

Wat gebeurt er vervolgens als op datzelfde gazon Israeli’s verschijnen? Zij kiezen een aangename plek met schaduw, die echter ook zo dicht mogelijk bij de parkeerplaats is. En zo vult zich het terrein en settelt zich iedereen vlak naast elkaar rond zijn eigen mankal. Niet omdat ze het prettig vinden bij elkaar gaan Israeli’s naast elkaar zitten. Ook niet omdat men elkaar niet wil beledigen door afstand te houden. Maar gewoon, omdat er niet veel plek is voor zoveel mensen en je anderen eenvoudigweg niet kunt ontwijken. De Israëli neemt de situatie voor lief en doet zonder enige schaamte waar hij zin in heeft. En laat niemand zijn vreugde bederven.

En wij? Wij vertrokken half twaalf weer uit het park. Net voordat de geur van rook en verbrand vlees overheersend zou gaan worden. En we beseften weer dat we nog lang niet geïntegreerd zijn in de Israëlische samenleving. En het soms zelfs niet willen. De prijs daarvoor, het verstand op nul zetten en meedoen, is voor ons als vegetariërs nog steeds te hoog.