Lesmateriaal voor de Oelpan

Oelpan - אוּלְפָּן

Wie de taal van Israël wil leren gaat naar de taalschool, de oelpan. Een wereld op zich is dat, de oelpan! Op vele plekken in de Jeruzalem kun je direct instappen in een oelpanklas die bij je eigen nivo en beschikbare tijd past. Ineens ben je omringd door Ethiopiërs, Fransen, Russen, mensen uit Duitsland, België en niet te vergeten Amerikanen. Wat hebben ze gemeen? Dat ze naar Israël, ha-aretz, hét land, zijn gekomen en er het moderne Hebreeuws willen leren, het Ivriet.

Maar de oelpan biedt veel meer dan taalstudie alleen en lijkt af en toe een wel een vormingscentrum! Op de oelpan worden de nieuwe immigranten opgevangen en wegwijs gemaakt in de taal en in het leven van Israël.

In mijn klas leerden we de afgelopen weken niet alleen een nieuwe groep van werkwoorden vervoegen, maar kregen we ook een recept om zelf falaffel­balletjes te maken (de nationale snack), luisterden we naar poerim­liedjes en lazen we teksten over twee belangrijke symbolen van Israël: de vlag en de menora, maar we spraken ook over actuele gebeurtenissen, zoals het juridische proces over de veiligheids­muur/hek in Den Haag. Zo biedt de oelpan toegang tot de Israëlische samenleving in uiteenlopende opzichten.

Een van de kenmerken van het Ivriet is, dat de meeste woorden gevormd worden rond drie letters, de stam. Vanuit die stamletters worden werkwoorden, zelfstandige naamwoorden, bijvoegelijke naamwoorden etc. gevormd. Om de betekenis van een woord te ontrafelen moeten we in de klas steeds als eerste de stamletters zoeken.

In het Hebreeuws begint het woord oelpan met een ‘a’ die niet wordt uitgesproken. Verstopt in het woord zit de lettercombinatie a-l-ph, ofwel aleph, de naam van de eerste letter van het Hebreeuwse alfabet. De oelpan is, kortom, de plek waar je het aleph-beth van Israël leert. En dat is meer dan taalkennis alleen! Jammer genoeg kun je zulke dingen maar moeilijk ontdekken als je de grondtaal niet kunt lezen. Alleen bij de omzetting van het woord oelpan van het Hebreeuwse schrift naar onze letters gaat veel verloren; dat is maar weer bewezen.

Wat betekent het werkwoord dat bij de combinatie a-l-ph hoort? Zoveel als trainen en temmen. Zoals tijgers in het circus, zo worden ons nieuwe vaardigheden aangeleerd die ons helpen leven in dit nieuwe land.

Een nieuw land met wortels tot in een ver verleden trouwens en dat geldt ook voor de taal. De lerares van mijn klas maakt dan ook regelmatig uitstapjes naar de Tenach, bij ons bekend als het Oude Testament, joodse boeken als Misjna en Talmoed en het gebedenboek, om aan te geven hoe een woord daarin gebruikt wordt. Voor de religieuze leerlingen van de klas geeft dat herkenning en voor mij is het een prachtige mogelijkheid om te horen hoe joden met elkaar over hun geschiften en gewoonten praten.

Om een voorbeeld te geven: van een en dezelfde stam vormt het Ivriet zowel het woord ‘lijm’ als het werkwoord ‘vasthouden’. In de Tenach is de betekenis van die stam veel specifieker: ‘aanhangen’. En dan gaat het om het levensgrote belang van het aanhangen van de Here God tegenover de dwaasheid van het aanhangen van afgodsbeelden (Jesaja 44). Aankleven dus. Wie wil je volgen, bij wie wil je zijn, waar wil je niet van loskomen? Zit je vast aan de god die je naar je eigen beeld hebt gemaakt (Jes 44:13) of houd je je vast aan Hem die de mens naar Zijn beeld geschapen heeft?

De taal van de Bijbel geeft vele nieuwe inzichten en de oelpan helpt me, tot mijn verrassing, op weg.

Misschien ben ik nog wel het meest geraakt door de openheid die er in de groep is voor ieders inbreng. Mensen met zoveel verschillende achtergronden zijn het uiteraard niet altijd met elkaar eens en in discussies kan het er dan ook fel aan toegaan. De lerares zorgt ervoor dat het gesprek niet ontspoort en er respect is voor elkaar. Mijn ervaring tot nu toe geeft me het idee dat hier in Israël iemand die voor zijn mening uitkomt, hoe afwijkend die ook is, meer gewaardeerd wordt dan iemand die zich op de vlakte houdt. Zolang je ook zelf bereid bent naar de ander te luisteren en hem/haar te respecteren.

Dat is een les die niet alleen bij het aleph-beth van Israël hoort, maar deel uitmaakt het ABC van het leven zelf.