Verslag van een studiereis


klik hier voor een bepaalde dag: 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 oktober

Verslag Studiereis Israël van 6 t/m 16 oktober 2006 (tijdens Loofhuttenfeest)

Vrijdag 6 oktober

Na een korte nacht, waarin het grootste deel van de avond was opgeofferd aan het nader voorbereiden van de reis, gingen de wekkers van Benjamin en Benjamin. Corstanje werd al rond 5.45 uur uit zijn slaap gehaald, terwijl Los, die vond dat hij niet hoefde te douchen, pas om 6.15 uur wakker werd.

Zij ontmoetten elkaar in de trein die om 7.14 uur uit Leiden vertrok. Terwijl ze gedag zeiden tegen hun mede­reisgenoten uit Leiden, werd beangstigd uitgekeken naar Bärry, die in geen velden of wegen te bekennen was. Op Schiphol bij de incheckbalie aangekomen, stond Bärry daar al lang en breed zijn charmante glimlach ten toon te spreiden. Hij bleek in een ander compartiment van de trein gezeten te hebben. Rond twintig voor acht waren alle reis­genoten aanwezig, waarna iedereen in de rij ging staan. Ondertussen kwam Kees Jan ook nog aangerend.

Toen iedereen door de check-in was, waarbij iedereen ondervraagd werd (in meer of mindere mate), begaven de reisgenoten zich naar Gate G8. Hier werd de wachttijd, die aanzienlijk was, doorgebracht met het maken van foto’s, waar het El Al-personeel niet erg blij mee was. Een met automatisch pistool uitgeruste kleerkast kwam derhalve de foto’s van Benjamin en Benjamin controleren. Hij lachte kort om een foto van Bärry’s wang.


Om half twaalf was het dan eindelijk zover. De vlucht, die een uur vertraagd was, kon vertrekken. De reisgenoten, schijnbaar willekeurig door het hele vliegtuig verdeeld, namen een laatste hap lucht van Nederlandse bodem, en weg waren ze.

Zonder verdere problemen vloog de Boeing 767 rechtstreeks naar Tel Aviv. De meeste Israëlgangers besteedden hun tijd nuttig door hun ogen te sluiten en de gedachten te laten afdwalen naar andere sferen. Anderen bekeken een kinderfilm die op de schermen te zien was, waarin een jongen een uilenpopulatie wist te redden.

Een typische vliegtuigmaaltijd en luttele duizenden kilometers verder landde het vliegtuig op de landingsbaan van Ben Goerion te Tel Aviv. De zon ging onder in het oosten, een niet nader te benoemen reisgenoot uit België werd zeer heftig en lang ondervraagd, Kees Jan Rodenburg kon de reisgenoten niet vinden en Benjamin Corstanje werd wederom door de beveiligingsbeambten berispt om het maken van foto’s.


Na enige tijd, zo rond half zeven, konden alle studenten (en anderen) zich in de bus vervoegen. Majib, de chauffeur, reed de bus rechtstreeks naar het hotel, waar iedereen verwelkomd werd met een sapje, de kamers werden verdeeld en Benjamin en Benjamin een discussie begonnen over de Arabische architectuur.

Degenen die snel genoeg waren, gingen met beide reisleiders mee naar een plaats waar de oude stad in al zijn glorie te zien was. Beiden wisten veel te vertellen over alles wat te aanschouwen was. Hoewel de camera’s menigmaal flitsten is het de vraag of er plaatjes zijn gemaakt die het waard zijn naar huis te sturen. Benjamin en Benjamin bleven nog even staan praten met Bart, terwijl de anderen zich terughaastten voor de maaltijd. De Benjamins en Bart liepen met grote haast achter hen aan, waarbij ze kennismaakten met de gastvrijheid en het speeksel van enige lokale kinderen. Het eten evenwel maakte veel goed. Hoewel sommigen op een typisch Arabische maaltijd gehoopt hadden, had de op Europese wijze bereide lam een positief effect op de algemene gemoedstoestand.

Na deze geslaagde maaltijd werd om negen uur het kennismakingsspel uitgelegd, waarbij de Pabo-ers en andere creatievelingen zich flink konden uitleven, zo bleek. Hierdoor weten we dat Paul van bier houdt, Chiel van oldskool LP’s en Benjamin van Benjamin.


Na deze nadere kennismaking, die enigszins uitliep, werd om 22:00 uur de meer informatieve ronde ingezet. Het programma bleek behoorlijk omgegooid te zijn. Hierdoor was de halve zaterdag vrij te besteden, wat leidde tot een aantal speculaties en discussies over hoe deze dag het beste te besteden zou zijn. Verder werden de groepjes, waarin de mensen met vergelijkbare studiedoeleinden vergaderd waren, bekendgemaakt. Er werd afgesloten met het lezen van Psalm 27, in verband met de periode van inkeer waarin de Joden zich deze dagen bevonden.


Nadat de laatste Baklava verorberd was, scheidden zo rond elven de wegen der reisgenoten. Sommigen gingen nog even de stad in, omdat ze besloten hadden de zaterdag elders door te brengen, waardoor ze een middag in de oude stad zouden missen. Anderen, minder avontuurlijk aangelegd, gingen direct naar hun kamers, waar zij hun bed bestegen. De een na de ander sloot de ogen, want het zou de volgende dag een drukke, enerverende dag worden. En zo, in een zwoele nachtelijke stilte eindigde de eerste dag van wat een mooie reis beloofde te worden.

Benjamin x2

Sjabbat 7 oktober

Na een bijzonder ontbijt, wat bestond uit bruine en witte bonen, zure en zoute yoghurt en gelukkig ook nog 'gewoon' brood vertrokken we richting de oude stad. Bij de ingang van de Damaskuspoort wringen we ons naar binnen. Het is een drukte van belang met allerlei marktkooplieden en arabieren. Via deze sjoeks lopen we richting de klaagmuur. Onderweg worden we nog gecontroleerd door soldaten. Voor we het plein van de klaagmuur betreden, worden de vrouwen met blote schouders bedekt met een mooie sjaal en de mannen met een keppeltje. Het is een bijzonder gezicht om de joden hun gebeden te horen en zien zeggen. Bij de mannenkant wordt het gebed in groepjes gedaan en bij de vrouwen individueel.

Na een kwartiertje vertrekken we naar de Messiaanse gemeentes en synagogen. Drie groepjes gingen naar Messiaanse gemeenten en twee groepjes naar een orthodoxe en een conservatieve synagoge.

In één van de Messiaanse gemeenten waar ik geweest ben, werd veel gezongen onder begeleiding van allerlei muziekinstrumenten. Er was veel plaats voor gebed en kringgebed. De preek werd voor ons in het engels vertaald, dus dat was erg fijn. Deze ging ook over het loofhuttenfeest, dus dat sloot mooi aan bij het thema van de reis. Het leek een beetje op wat in Nederland de ‘Vergadering der gelovigen’ is. Na de bijeenkomst werden we uitgenodigd in een grote soeka, om daar met elkaar te drinken, eten en te praten. Dat was een erg leuke belevenis. Na afscheid te hebben genomen zijn we weer richting de oude stad vertrokken.

De rest van de dag mocht iedereen vrij besteden. Wij hebben met een klein groepje ’s middags een stadswandeling gemaakt. We hebben de via Dolorosa gelopen in omgekeerde volgorde. Het eerste punt wat we bezocht hebben is de heilige grafkerk. Dit is een hele bijzondere kerk, omdat men gelooft dat om deze plaats Jezus is begraven en opgestaan. De kerk behoord toe aan zeven groeperingen, met eentje in de kelder en eentje op het dak. Het was een bijzonder gezicht om pelgrims hun rituelen te zien uitvoeren, zoals het kussen van de steen, kaarsjes branden, kruisjes slaan. Aan hun gezichten kon je zien dat het veel betekenis voor hen had. Dit stond in contrast met onze eigen ervaring erbij, omdat het ons weinig zei.

Hierna hebben we de graftuin bezocht. Dit was een prachtige, rustige tuin in de drukke stad. Een enthousiaste gids vertelde ons dat het heel waarschijnlijk is (volgens hem) dat Jezus hier begraven en opgestaan is. Hij wees ons ook op een heuvel naast de tuin en op grond van een aantal bijbelteksten vertelde hij ons dat dit Golgotha zou kunnen zijn geweest. Het nieuwe voor ons hierbij was dat hij vertelde dat Jezus niet op de heuvel gekruisigd zou zijn, maar aan de voet ervan, wat nu een druk verkeersplein is.

Vervolgd hebben we de olijfberg beklommen, vanaf Gethsemane. Gethsemane is nu niet meer dan een groepje oude olijfbomen in een paar perkjes met een hek erom heen en een kerk erbij. Dit sprak ons minder aan dan de graftuin, omdat het zo aangelegd leek en heel klein was. We vervolgden ons klim naar de top van de olijfberg. Onderweg passeerden we de Joodse begraafplaats. Een hele sobere begraafplaats met kisten met witte stenen erop. De begraafplaats is juist op deze plek gemaakt, omdat de Joden geloven dat de Messias door de Gouden poort Jeruzalem binnen zal komen. Vanaf de olijfberg hadden we een prachtig uitzicht op de stad.

Hierna hebben we lekker in het hotel uitgerust en zijn we op zoek gegaan naar een restaurantje voor ons diner. Dit resulteerde in een nieuwe voettocht naar de oude stad en zelfs naar Ben Jehoeda. Daar hebben we heerlijke kosjere pizza en pasta gegeten.

Om soekotsoeka met live muziek. Een stukje verderop stonden een paar orthodoxe Joden te dansen. Sommige jongens van onze groep hebben enthousiast (naar hun vermogen) meegedaan. Het was een leuke belevenis om die zo serieuze orthodoxe Joden uit hun dak te zien gaan. Toen een aantal vrouwen zich ook voor een dansje waagden, werd de muziek stopgezet: ‘women are not allowed to dance here’.

Na een spannende tocht, met een stukje verdwalen erbij, komen we toch veilig aan in ons hotel. We hadden onze stappenteller vandaag niet bij ons, maar we denken dat we ons record voorlopig hebben verbroken!

Elsbeth Versluis en Melia van Veldhuizen


Ook werd ons uitgelegd hoe we kunnen zien of een vrouw nog vrijgezel is, en of een man een of meer vrouwen heeft. Maar ook de Bedoeïenen gaan met hun tijd mee, de waterput is vervangen door E-mail en GSMs.

Na de rondleiding in het museum werden we uitgenodigd in een echte bedoeïenen tent in de achtertuin van het museum. Hier werd ons de bedoeïenen etiquette uitgelegd, en kregen we zoete thee en een soort pannenkoek voorgeschoteld.

Na ons bezoek aan het museum reden we dieper de woestijn in. Nadat we onze gidsen hadden opgepikt, en deze ons tijdens de rit uitvoerig onderwezen over de geologische en biologische kanten van de woestijn, kwamen we aan bij onze tweede bestemming.

Tijd voor ons eerste wandelingetje door de woestijn. Ons beeld van woestijn werd grondig bijgesteld, de plaatjes van grote verlaten zandvlakten maakten plaats voor de realiteit van woeste rotsen met nog een redelijke hoeveelheid begroeiing. Ook mochten wij een cisterne bewonderen. Dit is een soort grote ondergrondse opvangbak voor regenwater. Tijdens de regenperiode wordt deze bak gevuld via verschillende kleine kanalen, zodat dit water later gebruikt kan worden als drinkwater of voor irrigatie. Dit alles werd door onze gidsen verlevendigd met bijbelse verhalen, waardoor wij ons daarvan ook een beter voorstelling konden maken. Ook werd voor ons de bijbelse betekenis van water duidelijker.

Hierna gingen we weer vlug de bus in om koers te zetten naar onze volgende bestemming: een wadi. Dit is een riviertje dat tijdens het regenseizoen flink vol kan komen te staan, maar tijdens de zomer (bijna) droog staat. Maar voordat we aan onze tocht begonnen moest de innerlijke mens versterkt worden. De nodige picknickbanken werden door onze groep bezet gehouden en we genoten van een waar feestmaal van brood, groente, fruit en andere lekkernijen. Na onze rommel opgeruimd te hebben begon onze hike langs de wadi. Deze liep door een vrij grote kloof, en beelden van de Grand Canyon leken aardig toepasbaar, zij het op iets kleinere schaal. We kregen weer meer uitleg over de geologische samenstelling van de kloof en bijbelteksten die daarmee in verband staan. Wat vooral opviel was de grote hoeveelheid groen die langs het kleine stroompje water aanwezig was. Bomen, riet, algengroei, dingen die je eerder bij de Nijl zou verwachten dan midden in de woestijn. Het was echt genieten om dit allemaal te kunnen bekijken, en het werd alleen nog maar beter. Na eerst ‘op de grond’ rondgekeken te hebben gingen we nu een klim omhoog maken om van het uitzicht daar te gaan genieten. Via in steen uitgehouwen trappen klommen we hoger en hoger om uiteindelijk op de top van de heuvel aan te komen. We stonden nu op gelijke hoogte met de ons omringende heuvels en zagen de kloof van bovenaf, wat een machtig uitzicht! Hierna hoefden we de klim naar beneden niet meer te maken, de bus stond ons bovenaan op te wachten om te vertrekken naar het studiecentrum Bamidbar in Yerucham. Hier werden we gastvrij ontvangen in de soeka en aan de gang gezet met de verschillende aspecten van dit feest. We werden in groepjes opgedeeld en de bedoeling was om met elkaar in gesprek te gaan over een deelthema van Soekot, wat je vervolgens moest uitwerken op een creatieve manier. Wij waren het enige groepje met een gedicht, met dank aan de Joodse jongen die aan ons groepje was toegevoegd. Hij sprak goed engels en we konden goed met hem over Soekot praten en wat het voor hem betekende. De rest had zich uitgeleefd met verf en stiften, wat tot verrassende creaties leidde...Na dit onderdeel van het programma gingen we naar het huis van een Joodse vrouw, die meedeed aan een project van Bamidbar. We vulden met onze groep haar hele huis, maar desondanks kregen we een uitgebreide maaltijd voorgeschoteld. Vlees, vis, brood, groenten, citrus-jam, vruchten, enz., het smaakte allemaal goed en de stemming zat er goed in. Na het eten duurde het nog even voordat we konden vertrekken aangezien er een enorme rij voor de wc stond. Het duurde zeker een half uur voor we uiteindelijk onderweg waren naar de Bedoeinentent in de woestijn. Het was nog een aardige rit en bij het laatste stuk, wat erg moeizaam ging, klonk het alsof er ieder moment iets onder de bus uit kon storten. Verder was het erg gezellig, de citrus-jam deed zijn werk en twee dames van de groep creeerden spontaan een nieuw reislied. Eenmaal aangekomen bij de Bedoeinententen hielden we nog een avondsluiting en daarna kroop iedereen in z’n slaapzak, hetzij onder het tentdoek hetzij onder de sterren.

Gerdine Schilt en Daniël van de Ouden

Maandag 9 oktober

Deze morgen werden we allen vroeg wakker na een overnachting in een bedoeïentent, het was geen koude nacht, maar echt lekker heeft niet iedereen geslapen.

Om half zeven hebben we het ontbijt genuttigd in de tent aan een lage lange tafel. Het ontbijt bestond uit een soort grote pannenkoeken met allerlei soorten beleg en zoete thee. Nadat we onszelf opgefrist hadden zijn we vertrokken om zeven uur. De busreis voer door de Negev woestijn langs de Dode zee naar Jeruzalem.


Door de grote drukte in de stad wegens de heilige feesten voor zowel de Joden als de Islamieten kwamen we na wat vertraging aan bij Debbie Weisman. Dit was niet zoals gepland in een grote Soeka, maar bij haar thuis omdat ze haar spullen aan het pakken was voor een reis naar India. Hier kregen we een interessante uitleg over het Loofhuttenfeest (Soekot) en de wijze waarop Joden dit feest vieren.


Na deze studie zijn we naar de woning van Kees Jan Rodenburg gewandeld om aldaar een goed verzorgde lunch te nuttigen. Het was leuk om te zien hoe dit Nederlandse gezin hier in Jeruzalem leeft.


Omdat we met ons groepje een afspraak hadden met Daniel Rossing in het Jerusalem Center for Jewish Christian Reations (JCJCR), hebben we een taxi genomen en zijn naar de mooie locatie in de buurt bij Bethlehem gegaan.

Hier hebben we het gehad over de samenwerking tussen Joden en Christenen in Israël, het bleek dat Joden meer problemen hebben met het Christendom dan met Moslims.

Dit verbaasde ons, maar het kwam om de beeltenissen in kerken, ons missionariswerk en ons anti-semitische verleden (Holocaust). Na dit interessante gesprek kregen we een heel mooi overzicht te zien vanaf het dakterras, over Jeruzalem en omstreken.


’s Avonds hebben we met een grote groep in de oude stad gegeten in een Arabisch-Christelijk restaurantje. Hierna zijn we terug gelopen naar het hotel en daar hebben we om negen uur de avondsluiting genoten.

Bij het napraten, na de avondsluiting, werden we met z’n zessen uitgenodigd om te komen kijken bij een Arabisch feestje onderin het hotel. Het feest was naar aanleiding van een diner wat jaarlijks werd gegeven voor alle gehandicapten uit de stad (ongeveer 300 mensen).Er was een zanger met muziek waarop de vrijwilligers dansten en ons hierin meesleepten. Een leuke en uitbundige ervaring om mee te maken waarna we uitgeput in slaap zijn gevallen.

Daniël Colijn en Jaap Hengsdijk

Dinsdag 10 oktober

Vanmorgen om 08:30 uur vertrokken richting de oude stad van David. Tijdens de wandeling zien we de enorme Joodse begraafplaats, de Hof van Gethsemane en een aantal kerken. Na ongeveer drie kwartier lopen komen we dit keer wel op tijd op onze afspraak aan. Hier ontmoeten we onze nieuwe gids, meneer Cohen Stuart. Hij zal ons de komende dagen rondleiden en daarnaast een studie verzorgen.

Tijdens de rondleiding door de oude stad van David vertelt de gids ons op welke manier David, in de bijbelse tijd, Jeruzalem heeft weten te veroveren. Nadat we enkele oude stadsmuren hebben bekeken lopen we door de gang waar David, samen met zijn soldaten heeft gelopen, om zo middenin Jeruzalem uit te komen. De claustrofobische mensen onder ons moeten helaas achter blijven omdat de gangetjes erg smal en donker zijn. Onderweg zien we nog het stromende water dat in de tijd van David de bron vormde voor Jeruzalem.

Vanaf de oude stad van David lopen we richting de klaagmuur. In een parkje in de buurt hiervan zetelen wij ons op muren en trappen om te luisteren naar een bijbelstudie over het ritueel van het waterscheppen dat is ontstaan binnen de oude traditie van het soekot, gegeven door Cohen Stuart. Hierna krijgen wij nog een rondleiding rondom de klaagmuur, in de Joodse wijk. We lopen door gezellige straatjes waar we de feestsfeer onder de bevolking proeven. Tijdens deze wandeling zien wij kinderen bezig met het knutselen van Loofhutten en vlaggen. Wij hebben een kort gesprek met een van de begeleidsters over de betekenis van het soekot voor kinderen.

De lunch is voor eigen rekening en de middag is zelf in te vullen, mits we wel de Jeruzalemparade bekijken, die om drie uur gaat beginnen. Met z’n tweeën lopen we door een Arabisch-christelijk gedeelte van Jeruzalem waar we (door Chiel z’n afdingkwaliteiten) goedkope souvenirs inslaan. Dan wordt het toch echt tijd om ons richting de parade te begeven. Onderweg komen we een aantal groepsgenoten tegen en samen lopen we richting het begin van de parade. We zetelen ons neer op de comfortabele stoepranden van Jeruzalem en we wachten gespannen op het begin van de optocht. Helaas blijkt alle spanning voor niets te zijn geweest, de hele parade is één grote domper. Een aantal stereotype Amerikanen passeren ons en op de hun bekende manier maken zij duidelijk hoeveel ze wel niet van Israël houden. Dat moet liefde op het eerste gezicht zijn! Verder blijkt duidelijk uit de parade dat Israël erg trots moet zijn op het leger en dat er over de hele wereld mensen zijn die achter Israël blijven staan. Na een klein uurtje verlaten we de parade en besluiten we om nog even door de gezellige straatjes van Jeruzalem te struinen. Het blijft boeiend om de verscheidenheid aan culturen in deze straatjes te zien.

Na wat cultuurgesnuif besluiten we om terug te lopen naar het hotel waar we om 19.00 uur verwacht worden voor een ‘heerlijke’ maaltijd. Het is elke dag weer een verassing wat onze Arabische chef-kok ons voorschotelt.

Na de maaltijd krijgen we 5 minuten om ons op te frissen, waarna het avondprogramma zal beginnen. Deze 5 minuten mogen we, zoals elke dag, vermenigvuldigen met 3 of 4 zodat we in ieder geval voldoende tijd hebben om er weer op ons opperbest uit te zien.

Om 21.00 uur kan Kees Jan Rodenburg dan eindelijk beginnen met zijn studie over het loofhuttenfeest in het nieuwe testament (geplande tijd: 20.30). Het doel van zijn studie is om alle informatie die we de afgelopen dagen hebben gekregen even op een rijtje te zetten. De hele groep ervaart dit als erg prettig en aan het eind van de studie hebben we een aantal essentiële zaken samen op een rijtje kunnen zetten. Net als elke dag wordt ook vandaag de dag weer afgesloten met het zingen van een aantal liedjes, het lezen van een bijbeltekst en wordt er met de groep gedankt voor de nacht. Nog voordat de laatste lettergreep van het ‘amen’ is uitgesproken, is het overgrote deel van de groep al richting zijn of haar kamer gelopen om eens lekker onder de wol te duiken. Als iedereen dan eindelijk ligt doen Kees Jan en Bart nog een laatste rond om iedereen de traditionele nachtzoen te brengen. De lampjes gaan uit en men bereidt zich lichamelijk voor op de zware dag die in het verschiet ligt...

Kirsten en Chiel

Woensdag 11 oktober

Om half 7 werden we gewekt door de Big Ben! We sprongen ons bed uit en begonnen met enthousiasme aan een nieuwe dag. Na een lekker ontbijt is het ons dit keer met z’n allen gelukt op tijd in de bus te verschijnen, ja ja zelfs Maaike was niet zoek! :) Na enige uitleg van Cohen Stuart over de omgeving onderweg, arriveerden we uiteindelijk in Qumran, the city of the Essenes. Bijzonder zijn de Qumranrollen die hier gevonden zijn, de enorme poolbaden en een interessante uitleg van Cohen over het ontstaan en verdwijnen van dit volk.


Eindelijk was het zover, we konden vertrekken naar de Dode Zee. Heerlijk drijvend op het water en als kleine kinderen onszelf insmerend met modder vermaakten wij ons optimaal. Helaas voor ons was het feest al snel voorbij omdat we ons bezig moesten houden met de volgende onderdelen van het programma.


Na een warme en lekkere maaltijd (voor sommigen moeilijk binnen te krijgen) scheidden onze wegen. Rosita vertrok met een aantal anderen naar het Israel Museum. Na een paar moeilijk pogingen een taxi te krijgen, kon onze reis uiteindelijk voortgezet worden. In het Israel Museum zijn we begonnen bij de afdeling Judaica, vervolgens via het mediacentrum ben ik naar het kindermuseum geweest, wat wel grappig was, maar tot mijn verbazing erg klein. Na het museum bekeken te hebben, verzamelden we weer met z’n allen bij de uitgang en besloten we terug te gaan lopen. Eerst vertrokken we naar de Ben Yehoeda, hier scheiden de wegen en gingen we met z’n vieren verder. Via een aantal leuke winkeltjes vervolgden we onze weg via de oude stad naar de klaagmuur. Daar aangekomen zijn we via de stad van David richting Gethsemane gelopen en hebben daar een steile klim naar boven gemaakt om via de Arabische wijk uiteindelijk weer bij het hotel uit te komen. Na een wandeling van drie uur sloten we ons weer aan bij de rest van de groep.


De aan Maaike beloofde taxi werd een zware klim, door de Arabische wijk, naar het museum on the Seam. Wat ligt aan de straat waar de grens van Jordanië met Israël voor 1967 lag. In het museum werden foto’s en korte films vertoont waarin aandacht werd gevraagd voor de ongelijke verhouding tussen groepen binnen een samenleving. Niet alleen tussen Joden en Arabieren, ook de verhouding tussen man en vrouw, blank en zwart, arm en rijk.


Een uur later vertrokken we naar het busstation. We betaalden 3,5 sheckel voor een enkeltje naar Bethlehem. Met onze groep was deze bus snel gevuld en konden we vertrekken. Stap­voets reden we langs de muur naar het checkpoint. De spanning steeg... zouden we er door komen? Maaike werd als eerste van de groep naar voren geschoven. Dapper haalde ze haar paspoort uit haar tas en liep koelbloedig naar het glazen hokje. Er werd streng naar haar paspoort gekeken, waarna een pittige ondervraging volgde. Uiteindelijk werd begrepen dat achter het lief lachende meisje niets anders schuil ging. Zo maakte zij de weg vrij voor de rest van de groep.


De andere kant van de muur was bewerkt met teksten en zo verandert in een klaagmuur van de inwoners van Bethlehem. Daarna werden we opgewacht door een horde taxischauffeurs die ons naar de heilige geboortekerk brachten. De eerste plek waarin ik zo’n duidelijk verschil zag tussen de Grieks-Orthodoxe en de Rooms-Katholieke kerk. We genoten van de mooie zonsondergang, en maakten nog een korte wandeling door de stad. Later barste er een flinke discussie uit over de belachelijk hoge prijs van de taxirit tussen Barry en de chauffeur. We bereikten het checkpoint maar konden geen uitgang vinden. Berust in het idee dat we daar zouden moeten overnachten, klonk er plots een stem die het woord ‘eikel’ geleerd had als redding uit de hemel. Zo kwam er toch een eind aan dit spannende en vooral serieuze bezoek aan Bethlehem. Kya en medegeïnteresseerde archeologen vertrokken voor een gesprek over de vondsten van het tempelplein. De rest arriveerde op tijd bij het hotel op de Olijfberg. Wederom werd ons een warme maaltijd voorgeschoteld. We kregen heerlijke champignoncrème soep, lekkere drilpudding en bittere koffie.


Vervolgens kwam Kees de Vreugd van Christenen voor Israël met ons praten over het onderwerp ‘Christelijk Zionisme’. Opnieuw werden de bijbelteksten Zacharia 14 en Johannes 7 aangehaald in verband met Soekot. Met enige diplomatieke woorden van Bart werd het gesprek beëindigd en konden we overgaan tot de avondsluiting.


Ook deze intensieve dag werd tot in de late uurtjes uitvoerig besproken in kamer 207 :)
Maar nu: snaveltjes dicht, oogjes toe en droom zacht van het mooie Jeruzalem.

Maaike Oosterom & Rosita Treur

Donderdag 12 oktober

Vandaag hebben we een volle dag in het vooruitzicht. ’s Ochtends staan verschillende dingen op het programma die in we in groepjes gaan doen. Voor de meesten begint de dag met een bezoek aan het tempelplein, want deze ochtend is daar de enige mogelijkheid voor. Om ongeveer half acht stonden we in de rij om het tempelplein op te gaan. Voordat we het plein op konden moesten we eerst door een strenge controle. Niet alleen wapens mochten het plein niet op, maar ook Bijbels werden geweerd...

We hebben een tijdje op het plein rondgewandeld, de rotskoepel en de Al-Aqsa moskee van dichtbij bekeken (we mochten er helaas niet in). Het is wel apart om te beseffen dat hier ooit de joodse tempel heeft gestaan en dat hier priesters rondliepen die bezig waren met de offerdienst. Dan is de pijn bij de joden te begrijpen dat hier nu dit islamitisch heiligdom staat in plaats van de tempel gewijd aan de God van Israël.


Na het bezoek aan het tempelplein stond voor een aantal mensen een bezoek aan Ben Zvi op het programma. Hij vertelde dat de Torah anders is dan ‘wet’. De Torah is geen ‘moeten’, maar het is het woord en onderwijzing van God. De relatie met God staat dan centraal, want de Torah is een boek van liefde. Jezus zei van deze Torah dat ‘er niet een jota noch een tittel van de wet voorbijgaan’. De jota is het kleinste lettertje van het hebreeuwse alfabet, maar toch van groot belang. Als deze letter uit de tekst zal verdwijnen, dan verdwijnt (de persoonlijke) God uit de tekst en dan blijft er een abstract boek over.


Na dit bezoek konder we gelijk door naar het Zweeds Theologisch instituut waar we om 11:00 uur verwacht werden. Daar gaf Rabbijn Cardoso een lezing over de najaarsfeesten. Het loofhuttenfeest is namelijk onlosmakelijk verbonden met de andere twee najaarsfeesten.

Op Rosh Hashana, het joodse nieuwjaarsfeest, wordt de sjofar geblazen. Dit is eigenlijk het feest waarin God weer opnieuw als koning geïntroduceerd wordt. Tien dagen later is het Yom Kipoer. Deze dag is het moment van vergeving vragen over alle zonden in het afgelopen jaar. Na deze periode van inkeer en berouw wordt het vrolijkste feest Soekot gevierd.

Tijdens dit feest wonen de mensen in een tijdelijke verblijfplaats, een soeka. Dit heeft verschillende symbolische betekenissen. Het is namelijk een symbool van onzekerheid. Zo moet het dak van takken en bladeren gemaakt zijn dat regen doorlaat als het regent. Deze takken en bladeren laten ons ook de sterfelijkheid zien van ons leven. De muren moeten zo gemaakt zijn dat het omwaait bij een sterke wind.

Het leven in deze wereld is een grote onzekerheid, zeker ook vandaag na 9/11. Rampen, oorlogen, etc treffen de wereld. Soekot laat zien hoe we ons huis van zekerheid verlaten om voor zeven dagen in een wankel huisje te gaan wonen. Deze zeven dagen staan voor de zeventig jaren van een menselijk leven.

Maar tegelijkertijd is het een vrolijk feest. Dat lijkt een paradox in dit feest wat alle onzekerheid uitbeeld. Maar juist deze omstandigheden moeten we kunnen accepteren en ons erin kunnen verheugen. Dit wordt uitgebeeld om het in de soeka zo mooi mogelijk te maken, met mooie meubels en het te versieren. Zo is soekot het feest van verwondering terwijl het dak lekt.


Na in de stad te hebben geluncht moesten we alweer door naar onze ontmoetingsplek waar we als groep verder gingen naar het huis waar we Dothan zullen ontmoeten. Hij vertelden over de groepen waarvan hij deel uitmaakte waarin joden en moslims elkaar ontmoeten. Zij gaan het dialoog met elkaar aan vanuit hun eigen geschriften. Juist dit is een manier om joden en moslims bij elkaar te brengen en elkaar te leren begrijpen. Hij noemde als voorbeeld de tempelberg: Van deze plek moeten wij als mensen een stap terug doen en het aan God geven. Dit was een interessante ontmoeting waar we veel van geleerd hebben.


Hierna zijn we naar een park gelopen waar we met elkaar de dag doorgenomen hebben. Voor ons allemaal was het een erg drukke maar ook een leerzame dag.

In verschillende groepjes hebben we nog ergens gegeten. Wij zaten ergens in een schitterende tuin waar we heerlijk gegeten hebben. Alleen heel jammer dat de beloofde muziek uit bleef...

Klaas Kuyper

Vrijdag 13 oktober

Vandaag staan twee pittige lezingen, en nog wel achter elkaar op het programma.

Eerst komt Geert Cohen Stuart ons uitleggen hoe het komt dat de grote najaarsfeesten van het Jodendom (Nieuwjaarsdag, Grote Verzoendag en Loofhuttenfeest) door de kerk zijn afgeschaft. Afgeschaft zijn ze eigenlijk niet, zegt Cohen Stuart. Ze werden gewoon nooit gevierd in de kerk die al snel uit heiden-christenen bestond met weinig kennis van het Jodendom. De teksten uit het Oude Testament over de feesten werden, zoals de meeste teksten sterk vergeestelijkt. Verzoendag werd bij voorbeeld niet gevierd met een beroep op de brief aan de Hebreeen. En tijdens Soekot werd de inwijding van de Heilige Grafkerk herdacht. Cohen Stuart denkt dat vooral Augustinus met zijn opvatting dat het Koninkrijk van God in de kerk verwezenlijkt was, veel invloed heeft gehad en christenen door deze gedachte geen enkele waarde konden zien in een feest (Soekot) dat juist de tijdelijkheid van het bestaan en het onderweg-zijn naar het beloofde land benadrukt.

De tweede lezing was al even boeiend en werd gegeven door de Zweedse Göran Larsson, met zijn onvergetelijke accent en gebarentaal. Hij stond stil bij de verbinding tussen het Loofhuttenfeest en de inwijding van verschillende tempels. Larsson zag vooral een parallel tussen de achtste dag, de dag na de inwijding van de tempel, dat die ook daadwerkelijk gebruikt werd en God daarin woonde en de achtste of grote dag van het Loofhuttenfeest. Dat Jezus op deze dag (Joh 7) zichzelf openbaar maakt is niet toevallig. De betekenis is dat de vervulling van de zeven dagen is aangebroken, dat een nieuw begin is gemaakt. Johannes heeft het niet voor niets al vanaf het begin over Gods wonen onder de mensen. De vertaling ‘tabernakelde’ geeft volgens Larsson veel beter weer wat Johannes bedoelt.


De middag was het tijd voor een tussenbalans. Ieder groepje ging hard aan het werk om een presentatie van het geleerde voor te bereiden. Dat kostte natuurlijk heel wat zweetdruppels, maar nog veel meer zweet werd opgeroepen door de aanblik van een lava-achtige stroom mensen die de Oude Stad overspoelde. Daar moesten we doorheen op weg naar de Klaagmuur om er het begin van de sjabbat te zien. En dat lukte.

’s Avonds na het diner kwam Esther Rodenburg ons wat Israëlische muziek laten horen en aanleren. We zongen liedjes voor bij het begin van de sjabbat, traditionele Israëlische liedjes en leerden ook wat liederen van messiasbelijdende Joden. Zoals te verwachten bleken sommigen uitstekende zangkwaliteiten te bezitten (en anderen niet) en viel het niet mee bij sommige liederen op het juiste moment mee te klappen (voor anderen was dat een koud kunstje).

Sjabbat 14 oktober

Op de tweede sabbat van onze reis togen we met een kleine groep naar een Messiasbelijdende gemeente. Onderweg waren we al een groep feestvierende Joden tegengekomen, die Simchat Thora (de vreugde der wet) vierden. Je moet je voorstellen dat er midden op straat een groep mannen staat te dansen en te zingen in een kring, en dat om tien uur ’s ochtends (en zonder alcohol, daar kunnen sommige westerse mannen nog wat van leren)! Op deze achtste dag, een soort van slotdag van het Loofhuttenfeest, wordt gevierd dat God opnieuw een verbond met de Joden wilde sluiten en hen voor de tweede keer Zijn wet, de Thora gaf. Deze dag is een echte feestdag voor de Joden en ik persoonlijk was benieuwd hoe de Messiasbelijdende Joden met deze dag omgaan.

Als snel bleek dat we in een vrij orthodoxe gemeente terecht waren gekomen. Ik zat me regelmatig af te vragen of ik toch niet stiekem in een synagoge was beland; de aankleding en indeling van de zaal leek namelijk veel op die van een synagoge. Ook de manier waarop de mannen gekleed waren (met gebedsdoeken om en keppeltjes op) was voor mij verrassend gelijk aan die van de Joodse mannen die ik bij de Klaagmuur bijvoorbeeld was tegengekomen.

De dienst werd, zij het enigszins chaotisch, vertaald in het Engels (ook na tien dagen Israël volg ik nog geen Jota van dat Ivriet). Het was fijn ongeveer te weten op welke pagina van het gebedenboek we waren en mee te kunnen lezen met de ‘schriftlezing’. Voor zover ik kan nagaan, werden dezelfde stukken gelezen als in de synagoge (namelijk Deuteromium en Jozua) en dezelfde gebeden naar boven gezonden. Het was dan ook bijna vreemd om af en toe de naam Yeshua langs te horen komen. Door de wat onduidelijke vertaling kon ik niet helemaal volgen in welke context dat was, maar er werd in ieder geval wel gerefereerd aan Johannes 7, waarin Jezus Zichzelf het levende water noemt.

Juist ook de Vreugde der Wet werd hier enthousiast gevierd. De Thorarollen werden uit de ark gehaald en dansen maar! Ook als je gelooft in Jezus als Messias, kun je blijkbaar nog steeds blij zijn met de wet. Bijzonder om mee te maken als westerse christen. Leerzaam, confronterend, verrassend; het zette mij in ieder geval echt aan het nadenken. Een laatste puntje: ook de vrouwen mochten meedansen, meeklappen, meezingen. Daar werd ik, in het kader van het vreugdevol samenzijn, als vrouw dan toch ook wel heel vrolijk van..

Emmy de Jager


En toen brak de middag aan. Aan maandag moest ik nog niet denken, al zat m’n hoofd wel overvol met nieuwe indrukken en leermomenten van Jeruzalem, de Joden, de wijken, de lezingen, de excursies... Na alweer een overdadige lunch, waarvan ik bij het voorschotelen ervan gelijk wist dat ik het - alweer - niet op zou kunnen krijgen, was de tijd aangebroken voor de langverwachte presentaties. Vooral Kees Jan en Bart hadden zich hier op verheugd. De rest was enigszins leermoe, had het idee zijn eigen leerresultaten nog niet op een rijtje te hebben of had meer zin gehad in een leuk middagje site-seeing. Tien dagen is kort. Te kort. Het smaakt naar meer! Gelukkig hadden we onze reisleiders (die verder een voortreffelijk programma in elkaar gedraaid hadden) ervan kunnen overtuigen dat het vullen van twee middagen met presentaties een beetje teveel van het goede was, zodat we de zondagmiddag nog vol konden proppen met alle dingen die we nog wilden zien. Zoals ik al zei: tien dagen in Jeruzalem is kort. Te kort.

Vrijdagmiddag had elke groep de mogelijkheid om zijn globale leerdoel te omschrijven en er een presentatie omheen te bouwen. Zaterdagmiddag kregen we hier het resultaat van te zien. Aan de hand van één van de vier thema’s Loofhuttenfeest en de betekenis daarvan voor christenen, Thema’s in het Jodendom, Kinderen - jongeren en Vrede, veiligheid, verzoening in de staat Israël liet elke groep op zijn eigen manier zien wat er de afgelopen week geleerd was. Het gaat te ver om daar nu een uiteenzetting van te geven, maar over het algemeen kan gezegd worden dat het veel afwisselender en boeiender was dan velen van ons hadden gedacht. Iedereen had zich de afgelopen week door middel van workshops, museumbezoek en literatuur gericht op zijn eigen leerdoel en dat maakte dat iedereen toch met hele andere aspecten van het Jodendom bezig was geweest. Dit maakte de verhalen erg interessant en leerzaam. Zelf vond ik het (in tegenstelling tot wat ik er eerst over dacht) ook erg leuk en zinvol om in Israël al na te denken over mijn eigen leerdoel. Wat had ik deze week nu echt geleerd en hoe kon ik dat overbrengen op de groep? Je kunt denken: dat komt in Nederland wel, maar je weet ook dat daar het gewone leven weer begint en dan is het fijn je gedachten en indrukken al enigszins op een rijtje te hebben. En dat smaakt naar meer, zodat je er in Nederland ook makkelijker mee aan de slag kunt gaan, in stille tijd, studie en gesprekken met anderen.

Natuurlijk liepen de presentaties uit, want er was er geen die niets te vertellen had en iedereen was enthousiast over hetgeen hij of zij geleerd had, waardoor we eigenlijk iets te laat waren om de orthodoxe Joden uit de synagoge te zien komen bij het einde van de sabbat. Wel waren de straten in Mea Shearim vol met Orthodoxe mannen, vrouwen en spelende kinderen. Iedereen ging zijns weegs om te dansen (alleen de mannen zijn hiertoe uitverkoren helaas) of alleen maar te kijken (dat is gelukkig ook echt de moeite waard). ’s Avonds laat had een aantal van ons op het Zionsplein afgesproken om als klap op de vuurpijl ook nog iets van het nachtelijke leven in Jeruzalem te proeven. Zo konden we tegelijkertijd de locals iets van het Hollandse (studenten)leven laten zien. Je begrijpt dat dit strikt gezien al bij de zondag hoort. Veel zal ik er dan ook niet meer over zeggen, behalve dat we het geweldig naar ons zin hebben gehad. Vraag maar na bij Bart. Hoewel dit geen onderdeel was van de studiereis, heb ik ook hier veel geleerd van het Joodse leven (en ik had gewoon zin in een feestje).

’s Morgens zaten we natuurlijk allemaal weer fris en fruitig klaar voor een kerkdienst, geleid door drs. Rodenburg. Ik zeg maar altijd zo: ’s nachts een vent, ’s ochtends een vent. Voor een goed begrip: hierbij is ook de vrouw inbegrepen. Een Jood begrijpt het in elk geval.

Maartje Schenau

Zondag 15 oktober

Vandaag konden we uitslapen. Pas om tien uur ging er iets gebeuren en wel een korte wandeling naar de tuin van het Augusta Victoria Ziekenhuis op de Olijfberg. Met een adembenemend uitzicht op de woestijn van Judea waren we bij elkaar om te zingen, te lezen, te bidden. Het thema was ‘vreugde scheppen in Gods woord’. We lazen over David die danste voor de ark en over Jezus die water tot wijn maakte.

Deze week waren we zelf duidelijk onder de indruk geraakt van de vreugde van Joden om ons heen; nu was onze vreugde blijkbaar aanstekelijk. Een paar donderstenen van jongetjes uit de buurt gingen spontaan mee zingen en dansen!

Als lunch aten we dit keer huisgemaakte falafel. Hollanders als we zijn, werd ook nu, na een week Israel, de grote kom humus (kikkererwtenpasta) nauwelijks aangesproken. Gelukkig was er daardoor voor Bart en Kees Jan zoveel als zij maar wilden.

De middag was lang en onbeschreven. Iedereen ging zijns weegs om nog dat te doen wat morgen niet meer kon.


Om acht uur ’s avonds troffen we elkaar nog eenmaal voor een groots diner in een spagettirestaurant. Bart en Kees Jan konden het niet laten de avond een onverwachtse wending te geven door iedereen met een Torarol (knuffelvariant voor kinderen) op de foto te zetten en daarbij passende teksten mee te geven. Daarvoor werd vooral het boek Hooglied geplunderd, wat af en toe tot grote hilariteit leidde. Een overzicht van namen en gekozen teksten zullen we hier dan ook maar niet geven.


De avond was voorbij, de nacht gekomen. En de bus zou vroeg in de morgen gereed staan voor de laatste rit naar Ben Goerion. Heeft het nog zin te gaan slapen?

Zondag 15 oktober 2006

De zondag ving aan met het gebruikelijke ontbijt in het hotel, waarna we bergopwaarts liepen om daar een eigen kerkdienst te houden. Die sabbat op zaterdag is wel leuk en aardig, maar we blijven westerse christenen, voor wie een degelijke preek op de zondag niet mag ontbreken. De setting was wel wat anders dan gebruikelijk; harde banken hadden we verruild voor een mooi plekje in de natuur met een voortreffelijk uitzicht over de heuvels van Judea.

Het thema van de gezamenlijke dienst was: ‘Vreugde scheppen in Gods Woord’. We zongen samen opwekkingsliederen en ook wat nieuw aangeleerde Hebreeuwse liederen kwamen voorbij. Kees Jan Rodenburg sprak een paar woorden ter overdenking, naar aanleiding van 2 Samuel 6:12-23 en Johannes 2:1-12. Er kwamen zelfs attributen aan te pas; een knuffelbare Torah en een lege fles wijn. Een aantal kregen de gelegenheid om de Torah niet alleen even vast te houden, maar om er zelfs een dansje mee te maken. Het ging daarom zowel over de manier waarop we de vreugde der wet zelf beleven en de link werd gelegd naar dansen in de kerk, aangezien dans een manier is voor de joden om hun vreugde ten aanzien van de Wet te uiten. Uit de woorden die werden gesproken bleek duidelijk dat we onder de indruk waren geraakt van de manier waarop de joden hun geloof beleven en oprechte vreugde tonen ten aanzien van het door God gegeven Woord. De moeilijkheid is daarbij meteen hoe wij dit zelf kunnen toepassen in ons eigen leven en hoe we anderen kunnen vertellen over wat we zelf hebben gezien en geleerd tijdens ons verblijf in Jeruzalem. De fles wijn verwees naar het wonder dat Jezus deed op de bruiloft te Kana, waarbij er water in wijn werd veranderd. We hebben tijdens de reis op veel momenten het enorme belang van water gezien, met name tijdens ons verblijf in de Negev. Jezus wilde, door het water in wijn te veranderen, allereerst aan de omstanders zijn grootheid laten zien. Ook nu mogen we onder de indruk raken van die grootheid naar aanleiding van dit wonder, maar tegelijkertijd weten wij ook dat de wijn verwijst naar het lijden van Jezus en een voorsmaak is voor hetgeen nog komen gaat. Voor de details van de ‘preek’ verwijs ik u naar Kees Jan zelf, aangezien ik die hier niet allemaal kan reproduceren. We sloten samen af door middel van het uitspreken van een aantal gebeden en het elkaar toezingen van de zegen.

Tijdens de dienst werden we vergezeld door een aantal kinderen die daar rondhingen. Hoewel ze een beetje aan het klieren waren, was het bijzonder om zo onze verschillende culturen verenigd te zien. Ik was zelf erg onder de indruk van Gods grootheid tijdens de dienst, omdat ik me realiseerde hoe machtig Hij is, een plan heeft met de wereld en zijn verbondsvolk niet loslaat. Tegelijkertijd wilde Hij ons op dat moment als christenen ontmoeten in zijn Woord. Ik werd vervuld met dankbaarheid om het geen ik mocht zien en leren tijdens ons verblijf en realiseerde me opnieuw: God is getrouw.


We vervolgden onze dag met een lunch in het hotel, die jammer genoeg niet, zoals de rest van de week, werd bereid door onze Oostenrijkse kok uit Duitsland, met een moeder in Zwolle. Tja, uiteindelijk is de wereld zo groot nog niet. De middag mochten we vervolgens vrij invullen. Ik ben samen met twee andere dames nog even de stad in geweest om te winkelen, de joodse markt te bezoeken en nog maar eens café Hillel aan te doen.


’s Avonds werden we verwacht op het Zionsplein waarna we gezamenlijk vertrokken naar het restaurant waar we onze slotmaaltijd zouden nuttigen. Er werd gekletst, gelachen, de wijn vloeide rijkelijk en er werd al terug gekeken op de avonturen die we hadden beleefd de afgelopen week. Als klap op de vuurpijl werden we vermaakt door onze Bart en Kees Jan die een ‘stukje’ hadden voorbereidt. We mochten allemaal op de foto met de Torah knuffel en we kregen een tekst mee uit de Bijbel. Het was in ieder geval wel duidelijk dat Hooglied erg veel stof deed opwaaien, ook hier laat ik de details maar even achterwege...

Kees Jan nam, na de maaltijd, hier van ons afscheid en de meesten vertokken weer in de richting van het hotel om tassen te pakken en nog voor een zeer korte tijd even de ogen te sluiten, alvorens wij weer ons vertrek zouden maken naar Nederland.

Marianne Raven

Maandag 16 oktober

Afscheid van een fantastische groep en een begeesterende land. De voorbije tien dagen zijn voorbij gevlogen!! Elke dag opnieuw bracht nieuwe ervaringen en mooie ontmoetingen. Vandaag in de vroege ochtendgloren verlaten we Jeruzalem. De meesten nippen stilletjes aan de koffie/thee en worden langzaam weer een beetje meer mens. De boeiende goedgevulde agenda heeft zijn sporen nagelaten, of is het de magie van Jeruzalem die hen van de woorden beroofd? Tijdens de vliegtuigreis gebeurt er niet veel. Morpheus heeft ons in zijn macht. Schattig om al die vredig slapende gezichten te zien... en zalige kussens om te slapen.


Maandag

Dan zit je in het vliegtuig
en je dut wat en je droomt
van koepels, kruizen, halve manen
elke straat beladen
(met naast heel veel geschiedenis
ook afval van maanden)
Een heilig land met CHE
en NSL en burger-ogen
en oren gevoeld en nu trilt het na


Dank je voor die fijne tijd samen! Het ga jullie goed daar in het Noorden. Laat de verwondering over jullie komen en geniet van de vlinder in de metro of het roodborstje aan het keukenraam...

Tschüss
Kees-Jan / Maria-Esmeralda