Zie ook de foto’s
Enkele observaties en persoonlijke evaluatie
Geschreven door Dick Looijen
In deze persoonlijke impressie sta ik stil bij de volgende onderwerpen:
1. Synagoge
Door het thema van de reis ‘Bidden zonder tempel’ kreeg de functie van de synagoge voor mij opeens reliëf. Wat de synagoge voor de beleving en beoefening van het geloof betekent kon ik daardoor beter plaatsen.
Het bezoek aan de synagoge in kibbutz Kfar Lavi heeft mij op nieuwe gedachten gebracht. Voor een bezinning op themadiensten in de eigen gemeente schreef ik een notitie over Halacha en eredienst. (Hierin pleit Dick Looijen er o.m. voor het vieren en leren van de gemeente op herkenbare plaatsen te laten plaatsvinden, MCM)
2. Spiritualiteit
Voor mij werd duidelijk dat het verrichten van de dagelijkse gebeden in de joodse traditie in zekere zin de plaats inneemt van het brengen van een offer. Omdat de bidder richting Jeruzalem bidt en in Jeruzalem in de richting van de tempel, is er de geestelijke en historische verbondenheid met de tempel.
In gesprekken met studenten van het Schechter Instituut bleek dat zij niet verlangen naar een terugkeer van de tempel. Afgezien van alle vragen die dat oproept ten aanzien van de Islam en de Arabische wereld, zijn er ook de dierenactivisten die zich tegen een massale rituele slachting van dieren zullen keren. Al eeuwenlang heeft men zonder tempel kunnen leven en geloven. Dat daar binnen het jodendom verschillend over gedacht wordt is duidelijk. Elders in Jeruzalem staan al attributen opgesteld die in een toekomstige tempel kunnen dienstdoen.
De ontmoetingen in het Schechter Instituut voltrokken zich op een existentieel niveau. Het contact op het niveau van een instituut bood ruimte voor een wederzijdse spirituele kennismaking. Voor een diepgaande theologische gedachtewisseling is het te overwegen een uitwisseling op universitair niveau te organiseren.
In deze reis maakte ik voor het eerst kennis met de Siddoer, het joodse gebedenboek. Ik kocht een Hebreeuws-Engels exemplaar van The Koren Siddur, met een voorwoord van rabbijn Jonathan Sacks. Daarin geeft hij een visie op het gebed, waarin ik mij zeer herken. Het gaat te ver om hier nu dieper op in te gaan. Mij trof de pastorale aandacht in de beantwoording van een vraag als ‘Wordt het gebed beantwoord?’ Deze vorm van spiritualiteit heeft mij verrast.
3. Dialoog
Tijdens de reis kwam, met name in Nes Amim en in Bethlehem, de vraag op naar de dialoog tussen partijen, bevolkingsgroepen en godsdiensten in Israël. Mij werd duidelijk dat ‘het gesprek met Israël’ vanuit de kerk in de loop van de jaren verschoven is van een theologisch gesprek naar een gesprek met een politieke agenda. Door deze reis werd ik mij er van bewust dat ‘verbondenheid’ met Israël zich vertakt in verschillende lijnen. Theologie bedrijven in reincultuur is een onwerkelijk ideaal. Zonder na te denken over de contextuele implicaties isoleert de theologie zich van de werkelijkheid.
Intussen blijft talmudische en exegetische studie nodig om tot een goed verstaan te komen van de joodse en de christelijke traditie.
Een bijdrage van de kerk in de dialoog zal naar mijn besef moeten plaatsvinden in een dubbele of meervoudige loyaliteit, zonder zich te positioneren op of nabij de stoel van rechters en machthebbers. De kerk kan alleen het woord van Christus spreken.
Nes Ammim als oefenplaats van de dialoog kan daarin een goede rol spelen.
4. Politiek
Verontrustend is de verharding in de samenleving in Israël. Ik vind het niet passend daar een vinger over op te steken, gelet op de ontwikkeling in onze eigen Nederlandse samenleving. Maar de heftigheid, de vermenging van religieuze motieven en het geweld dat steeds oplaait, laat zien dat de problematiek in Israël van een andere orde is.
Tijdens ons verblijf in Jeruzalem vond een massale betoging plaats van ultra-orthodoxe gelovigen, die protesteerden tegen de plicht dat Sefardische en Aschkenazische leerlingen bij elkaar op school moeten worden toegelaten. Tot laat in de avond moest de politie de openbare orde handhaven en was de brandweer bezig met het blussen van branden op kruispunten. Het laat iets zien van de interne spanning tussen de joodse stromingen.
Op televisie verschijnt ondertiteling in het Hebreeuws, Arabisch en Russisch. Het integratievraagstuk van zoveel verschillende bevolkingsgroepen in een westers georiënteerde samenleving is enorm. De interesse van Wilders voor Israël en omgekeerd, is veelzeggend.
Alleen een gezamenlijke vijand kan deze samenleving samenbinden. Op den duur zal dat de spanning ondraaglijk maken. Israël zal vrede moeten zoeken met zichzelf, zijn medebewoners en zijn buren.
5. Evaluatie doelstelling
Alles overziend kijk ik terug op een geslaagde studiereis. Mijn doelstelling: inzicht in de huidige verhoudingen in de staat Israël en het opfrissen van mijn eigen visie op Israël - is ruimschoots gerealiseerd. Gemeenteleden met een uitgesproken visie op Israël kan ik beargumenteerd te woord staan.
Het bestaan van de staat Israël staat voor mij niet ter discussie. Maar ik laat mij niet leiden door een overtrokken liefde voor Israël. Er zal recht moeten geschieden. ‘Want u bent ook zelf vreemdelingen geweest in Egypte...’