Geen verzoening zonder bekering

Een Bijbels thema belicht vanuit de Joodse traditie


Op 25 september 2006 organiseerde het CIS een symposium voor predikanten en theologen. Drs. C.J. Rodenburg sprak vanuit zijn bevindingen in Israël. Als speciale gast was de Joodse theoloog dr. M. van Loopik uitgenodigd. Hij las een gedeelte uit de Regels van Boete en Berouw van Maimonides.


Voor christelijke theologen blijft het een belevenis te ontdekken hoe het Jodendom een fundamenteel thema als dat van de verzoening benadert. Het blijkt dat andere vragen van belang kunnen zijn, dan de vragen die vanuit christelijk perspectief vaak gesteld worden.

Verschil christelijke en Joodse benadering

In christelijk denken speelt de vraag naar de verhouding van het menselijke aandeel in de verzoening naast het werk van God een belangrijke rol. Daarmee verbonden is de vraag op welke manier een mens zekerheid verkrijgt ten aanzien van de verzoening.


Bij de opening van het symposium door de directeur van het CIS, drs. Michael Mulder, werden twee midrasjiem gelezen waarin precies deze vragen vanuit de Joodse traditie naar voren komen.
In een midrasj op Klaagliederen 5:21 bidt Israël tot God:

Heer van de wereld, het is aan U om ons te bekeren tot U,
zoals geschreven staat:
Bekeer ons tot U, o God, dan zullen wij tot u wederkeren.

God antwoordt op dat gebed:

Nee, het is aan jullie om dit te doen,
zoals gezegd is:
Keer terug tot Mij, dan zal Ik tot u terugkeren (Mal 3:7).

Een andere midrasj komt tot een vergelijk:

Noch Gij, o God, zult uit Uzelf terugkeren,
noch wij zullen uit onszelf terugkeren,
maar laat ons tezamen terugkeren,
zoals gezegd is:
Herstel ons, o God van ons heil, ...
zult Gij niet terugkeren en ons doen herleven?
Zoals Ezechiël sprak:
Ziet, o mijn volk, Ik open uw graven,
en zal mijn Geest in u geven,
opdat gij herleeft (Ez. 37:12-14).

Het is duidelijk dat de verhouding van goddelijk en menselijk handelen in de Joodse traditie wel aan de orde komt. Maar uit het laatste antwoord blijkt tegelijk dat de uitkomst daarvan zich niet in één systematische uitspraak laat samenvatten.

Tesjoeva brengt reiniging

Het thema verzoening zegt vooral iets over de manier waarop een mens tot het beleven van het herstel kan komen, zo bleek uit de beide referaten.

Luisterhouding

Drs. Rodenburg waarschuwde voor een éénzijdige en te systematische visie op het Jodendom. Ook in het denken over de verzoening zijn er diverse aspecten, die zich niet zo eenvoudig in één systematisch overzicht laten vangen. Hij sprak vanuit zijn ervaring uit gesprekken met diverse theologen en rabbijnen die hij in zijn werk ontmoet.


De deelnemers maakten een intensieve studiedag mee, waarop vanuit een nauwe betrokkenheid bij de zaak met elkaar kon worden doorgesproken. De luisterhouding stond daarbij centraal.