Studentenreis in december 2008

Ontmoetingen

Schechter Insitute

De eerste ontmoeting, met Joodse rabbinaalstudenten van het Schechterinstituut, was in diverse opzichten uniek. Niet alleen studeerden we als Joden en christenen samen, maar ook werden elkaars teksten en tradities verkend. Door voorafgaande aan de studieochtend het ochtendgebed bij te wonen, kregen we als groep ook een indruk van Joodse gebedstraditie. Voor deelnemers van de reis was dit de eerste ervaring met een dialogische bijeenkomst. Voor veel rabbinaalstudenten uit Israël was dit de eerste uitwisseling met christenen.

Tijdens de morgen werden gezamenlijk gelezen uit Talmoed en Nieuwe Testament, werden over en weer vragen gesteld over de betekenis van Chanoeka en Kerst en kwamen algemenere gesprekken op gang over de invloed van de tijdgeest op religie en over de relatie tussen Joden en christenen.

De onmoeting verliep zeer voorspoedig, maar was voor velen ook onwennig. Het bleek niet altijd eenvoudig in een andere taal, het Engels, uitdrukking te geven aan gevoelens en gedachten. Desondanks werd algemeen een grote wederzijdse openheid en respect ervaren, waardoor toch iets met elkaar gedeeld kon worden.

Nes Ammim

Een tweede ontmoeting betrof de workshop met vrijwilligers van Nes Ammim. Door allerlei omstandigheden waren er slechts zes van hen aanwezig. Studieleider Tati Weiss gaf een algemene beschrijving van de doelstellingen van Nes Ammim en enkele vrijwilligers legden hun motivatie om in Nes Ammim te werken uit. Daarna volgde een korte presentatie van ons als groep en vertelden twee deelnemers waarom ze aan de reis meededen. Tijdens de workshop werden Nes Ammimers en studenten samen aan het werk gezet. Helaas kwam er niet veel onderling contact op gang. Enkele Nes Ammimers hebben ons als groep een dag later vergezeld tijdens een bezoek aan Nazareth Village.

Lochame haGetta’ot

In het museum van Lochame haGettaot werd de rondleiding verzorgd door Tanja Ronen. Ze stond uitvoerig stil bij de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Ronen nam duidelijk een Israëlisch perspectief in door te benadrukken dat de Holocaust tot op vandaag invloed heeft op het leven in Israël. Ze stelde onder meer (historisch onjuist) dat er geen enkele continuïteit bestaat tussen de vooroorlogse en naoorlogse Joodse gemeenschap in Nederland.

Als groep ervaarden we met name het bezoek aan het Centre for Humanistic Approach als waardevol. Daar werd ons verteld over de programma’s die worden georganiseerd om Joodse en Arabische bewoners van Galilea met elkaar in gesprek te brengen over de gebeurtenissen van 1948. Voor Joden is 1948 het jaar van de strijd om onafhankelijk­heid en de oprichting van de staat Israël. Palestijnen zien 1948 als het jaar van de Nakba, de ‘Ramp', waarin velen alles verloren, zoals huizen en land, en onder Joodse dominantie kwamen te leven. Hoewel we niet in contact kwamen met deelnemers aan zulke programma’s, was de presentatie ervan indrukwekkend. We hoorden dat de Holocaust bijna nooit wordt verbonden met het besef van wereldwijde mensenrechten. Daarnaast werd duidelijk dat Joden en Palestijnse Arabieren elkaar nauwelijks kennen of ontmoeten. Dit centrum wil dat tegengaan. Leidraad daarbij is dat deelnemers elkaars verhalen aanhoren en deze leren accepteren zonder daarbij hun eigen identiteit te verliezen.

Naim Khoury

We bezochten op eerste Kerstdag een kerkdienst van de First Baptist Church en hadden achteraf een gesprek met voorganger Naim Khoury. Khoury vertelde zijn levensverhaal. Daar doorheen liep als een rode draad de spanning die hij als christen ervaart in het contact met moslims en die regelmatig tot gewelddadigheden tegen hem heeft geleid. Zijn broer, voorganger in Jeruzalem, werd door moslims omgebracht vanwege zijn geloof. Zelf overleefde Khoury een aanslag en ook het kerkgebouw is vele malen doelwit geweest.

Khoury gelooft in heel de Bijbel en houdt daarom vast aan de beloften van Abraham en de specifieke beloften voor Israël als Gods volk. Dat wordt hem niet in dank afgenomen door andere christenen en moslims. Onder moeilijke omstandigheden breidt het werk zich echter uit, met onder meer een bijbelschool (9 studenten), een gaarkeuken en evangelisatieactiviteiten. Onlangs kwamen 150 traditionele christenen volgens Khoury tijdens een feestelijk diner tot bekering. Khoury benadrukte dat Palestijnse christenen geen terroristen zijn, ook niet de moslims, maar zich wel vergeten voelen en het zwaar hebben vanwege werkloosheid, de muur en de veiligheidsproblematiek, financiële nood.

Arab Educaional Institute

Op diezelfde dag vond een ontmoeting plaats met een vrouwengroep van het Arab Educational Institute. We werden door Toine van Teefelen verwelkomd in het Vredeshuis nabij het graf van Rachel. Hij legde kort uit hoe het instituut, dat verbonden is met Pax Christi, de bevolking wil helpen haar culturele traditie te leren kennen en vasthouden. Daarnaast vertelde hij over de moeilijke omstandigheden waarin geleefd wordt. Meerdere keren viel deze middag de omschrijving ‘openlucht gevangenis’.

Vervolgens hadden we een gesprek met Palestijnse vrouwen, zowel christenen als moslims. Zij gaven antwoord op onze vragen over de betekenis van de geboortekerk en over het verloop van de feestelijkheden rond Kerst. Scouts marcheren door de stad, kerkelijke patriarchen rijden feestelijk de stad in. Naast het gebed is Kerst een familie­gebeuren met maaltijden en kadootjes. We hoorden over het initiatief van verschillende plaatselijke kerken om Kerst en Pasen bij tourbeurt op dezelfde datum te vieren. Bethlehem kan daar, vanwege haar bijzondere betekenis voor zoveel mensen, niet aan meedoen. De drie verschillende Kerstvieringen van respectievelijk Katholieken en Protes­tanten, Armeniërs en Orthodoxen maken het mogelijk dat de vele duizenden pelgrims de stad kunnen bezoeken.

Wat ons bij deze ontmoeting vooral opviel (en verbaasde) was de eensgezindheid van de vrouwen. Steeds opnieuw werd benadrukt dat christenen en moslims goede relaties onderhouden, delen in elkaars feesten en tradities en allemaal getroffen worden door de moelijke situatie van bezetting. Tot onze verbazing hadden we een van de vrouwen die ochtend ook gezien in de kerk. Bij navraag bleek zij allerlei kerken te bezoeken. Deze vrouw reageerde met onbegrip toen we voorlegden dat voorganger Khoury kerk juist spanning en strijd ziet tussen christenen en moslims. Volgens haar waren aanslagen op de kerk en op de voorganger van jaren geleden. Opnieuw: meerdere narratieven naast elkaar.

Chava Pinchas-Cohen

Uitgaande sjabbat bezochten we de Israëlische dichteres, columniste en intellectueel Chava Pinchas-Cohen. In haar poëzie wordt gezocht naar de integratie van de joodse traditie, het moderne leven en de geschiedenis van realiteit van het land Israël.

Pinchas-Cohen ontving ons in haar woning. Dat gaf haar de mogelijkheid om verschillende rituelen waarover we het eerder tijdens het studieprogramma hadden gehad, in de praktijk te laten zien. Er werd zowel havdala gemaakt (het aansteken van de kaarsen, het rondgaan van frisse kruiden, het drinken van wat wijn) als meerdere chanoekiot aangestoken. Daarbij konden verschillende deelnemers helpen. Naast de berachot werden ook verschillende liederen gezongen, waaronder het Maoz Tsoer, dat als een rode draad door deze reis liep en dat vrijwel iedereen uit z’n hoofd kende. Pinchas-Cohen vertelde daarnaast over hoe zij als religieuze jodin Chanoeka beleeft, welke verschillen er zijn qua chanoekiot en hoe zij ooit als lerares het thema Chanoeka behandelde.

Het laatste deel van de ontmoeting was gewijd aan haar literaire werk. Daarbij werden enkele gedichten voor­gelezen in het Hebreeuws en in Nederlandse vertaling en gaf Pinchas-Cohen daar toelichtingen bij. Vanuit het oogpunt van de praktijk van het joodse leven en om een breder perspectief van de Israëlische samenleving te geven, was het bezoek aan Pinchas-Cohen zeer geslaagd.

Kees Jan Rodenburg
Bart Wallet

> Reflectie