Dagboek bij de Joodse najaarsfeesten
september | oktober | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | |||||||||||||||
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | |||||||||||||||
elloel | tisjri |
Klik op de data hierboven voor de pagina over die dag.
Vandaag, 29 september = 9 tisjri
Deze dag is de negende van ‘de tien geduchte dagen’. De laatste dag vóór Jom Kipoer – die begint vanavond, rond zonsondergang.
- Grote Verzoendag in de Bijbel
- Vanavond begint het
- Twee vragen om over na te denken
- Extra: Leviticus 16
Grote Verzoendag in de Bijbel
Op Grote Verzoendag is zo veel aan de orde, dat ik in dit verband niet eens een korte samenvatting kan geven. Ik verwijs daarvoor naar twee artikelen in Vrede over Israël:
- Grote Verzoendag: een vraag aan de kerk door ds. Rien Vrijhof (jrg. 35, nr. 2)
- Grote Verzoendag en het Nieuwe Testament door prof. Gerard den Hertog (jrg. 38, nr. 4)
Ik stip hier slechts een paar dingen aan – vandaag vanuit de Bijbel en morgen vanuit de Joodse traditie en praktijk.
De Hebreeuwse naam is Jom Kipoer of Jom Hakipoeriem (‘dag van de
verzoeningen’). De stam K-P-R betekent bedekken, doen verdwijnen. In het woord kapóret, ‘verzoen-deksel’ (eigenlijk twee woorden voor één Hebreeuws woord) komen ze bij elkaar: dat was het deksel op de heilige ark waar verzoenend bloed werd gebracht. Op Jom Kipoer staat kapara, ‘verzoening’, centraal. Daarnaast ook tahara, ‘reiniging’.
Leviticus 16 is een lang hoofdstuk dat helemaal aan Grote Verzoendag gewijd is. Het staat in het hart van de Tora, in het midden (hoofdstuk 16) van het midden (Leviticus). Het neemt ons mee, letterlijk, tot in het heilige der heiligen – de allerheiligste plek waar op de allerheiligste tijd de allerheiligste persoon mag komen.
Is die persoon – de hogepriester – heilig? Opmerkelijk is dat Leviticus 16:1 Grote Verzoendag meteen verbindt met wat er in het heiligdom mis is gegaan: de dood van de zonen van Aäron die ‘vreemd vuur’ op het altaar hadden gebracht en op een eigen manier verzoening wilden bewerken.
Het eerste dat nu moet gebeuren – en dat steeds weer eerst moet gebeuren – is dat de hogepriester voor zichzelf en voor zijn huis een stier neemt; daarna neemt hij van Israël twee bokken aan, waarvan één voor de HERE en één voor Azazel is, het lot bepaalt welke voor wie.
Als de hogepriester het allerheiligste binnengaat, vult hij dat allereerst met wierookgeur. Dan komt hij met het bloed van de stier ter verzoening voor hemzelf en zijn huis. Daarna komt hij met het bloed van de bok ‘voor de HERE’, ter verzoening voor het volk. Het bloed wordt in beide gevallen op het verzoendeksel gesprenkeld, en zeven keer ervoor.
In het allerheiligste begint het; vandaaruit wordt daarna de verzoening van het heiligdom en het altaar volbracht. Met hetzelfde bloed worden de hoornen van het brandofferaltaar bestreken en wordt het – twee keer zeven keer – besprenkeld.
De bok ‘voor Azazel’ wordt de woestijn in gedreven. Samen staan de twee bokken voor het doen verdwijnen van schuld en zonde.
Ik denk dat genoemd hoofdstuk over de ‘eeuwige verordening’ (Lev. 16:29, 31, 34!) door de meeste christenen zelden of nooit gelezen wordt – laat staan dat ze voor ogen hebben wat er precies moest gebeuren. In de synagoge is dat anders, zoals we morgen zullen zien.
Vanavond begint het
Jom Kipoer begint vanavond rond zonsondergang. Meer dan 24 uur zal men niet eten en niet drinken. Alle andere vastendagen worden opgeschoven als ze op een sabbat zouden vallen (zoals het vasten van Gedalia, vorige week). Maar Jom Kipoer is hoger dan de sabbat. Het is de enige dag waarvoor de Bijbel vasten gebiedt. Of althans: ‘u zult zich verootmoedigen’ (Lev. 16:29, 31). In Psalm 35:13 wordt die uitdrukking verbonden met vasten, ‘ik verootmoedigde mij met vasten’ (tsoem, eig. vooral ‘dorst lijden’; niet drinken is erger dan niet eten). Men zal zich op Grote Verzoendag ook niet wassen of zalven, geen seksuele gemeenschap hebben en geen leren schoenen dragen. Natuurlijk wordt er niet gereden. In Israël zijn de straten vrijwel volkomen autovrij – maar wel het terrein van kinderen met hun fietsjes en stepjes. Alles is gesloten, behalve de synagogen, die doorgaans de hele dag én nacht open zijn.
Aan het begin van Jom Kipoer wordt Kol Nidree (‘Alle geloften’) gezongen. Over de betekenis van de woorden is veel te zeggen, maar bekend is vooral de melodie, een geladen toonzetting voor Jom Kipoer. Je kunt die beluisteren in een compositie van Max Bruch,
Kol Nidrei opus 47.
De moeite waard is ook onderstaande laatste aflevering van de serie over het gebed, van rabbi Jonathan Sacks, over de betekenis van zang en melodie. Het begint met een deel van het Kol Nidrei:
Om over na te denken
- Is Leviticus 16 voor ons christenen nog van belang? Voor jou persoonlijk? Wat zegt het ons nog?
- Lees Leviticus 16 en let erop wie of wat wanneer, waar en hoe verzoend dan wel gereinigd wordt.
Leviticus 16 - met vraagtekens en uitroeptekens bij de verzen
In 2017 kon iedereen bij de verzen vraag- en/of uitroeptekens te zetten, max. 3 bij een vers.
Nu kun je zien hoeveel vraag- en uitroeptekens er toen in totaal gezet zijn.
september | oktober | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | |||||||||||||||
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | |||||||||||||||
elloel | tisjri |
Klik op de data hierboven voor de pagina over die dag.